Deze week hadden we het nodige aan heftige gebeurtenissen in het nieuws. De dood van Peter R. de Vries, maar ook de overstromingen in Limburg en omringende regio’s.
Loslaten, vergankelijkheid en sterfelijkheid, al deze thema’s kwamen toevalligerwijs ook aan bod in blok 3 van de Intensive Tantra Training level 1 dat afgelopen weekend plaatsvond.
Tantra en de dood
Tantra heeft mijn blik op sterven en de dood blijvend veranderd. Eerder schreef ik hier al over in verschillende blogs.
Na vele jaren tantra kan ik intussen beter accepteren dat alles vergankelijk is, voelt de realisatie dat ik toch echt op een dag dood zal zijn niet meer beangstigend en kan ik hopelijk (uiteindelijk) acceptatie ervaren als dierbaren van mij komen te overlijden.
Wat mij helpt in dit proces is om iedere dag tijdens mijn meditatiebeoefening uit te spreken dat ik morgen dood kan zijn en dat ook alles en iedereen om mij heen op een dag niet meer stoffelijk aanwezig zal zijn. Het meer en meer accepteren van dit gegeven zorgt ervoor dat ik met minder angst dan voorheen de onvermijdelijke dood tegemoet zie. En dat geeft tijdens mijn leven dus een groot gevoel van bevrijding.
Toch vroeg ik mijzelf vandaag af in hoeverre een spiritueel pad als tantra iets voor mensen kan betekenen wanneer zij een gewelddadige gebeurtenis meemaken zoals de aanslag op Peter R. de Vries. Dat moet toch echt een andere verlieservaring zijn dan met een familielid dat op z’n 90e rustig z’n laatste adem uitblaast.
Ik weet dat tantra iets te bieden heeft, maar realiseer mij zeker dat het een enorme uitdaging zal zijn.
Ruimte voor emoties
In de eerste plaats helpt het dat tantra niet bang is voor intensiteit; het omarmt het zelfs. Kijk maar naar de uitstraling van de godin Kali.
Tantra sluit ook geen enkele emotie uit. Rouw is bijvoorbeeld een menselijke reactie op verlies die alle ruimte mag krijgen. Nabestaanden mogen dan ook aangemoedigd worden om voluit te rouwen, boos/woedend/ziedend te zijn, verdrietig, bang, vreugdevol en alles meer. Ik zou zeggen: tot kotsend aan toe. Alle levensenergie die bij een geweldsdelict komt vast te zitten, mag weer bevrijd worden.
Verhalen loslaten
Tegelijkertijd stelt tantra óok dat werkelijk lijden uiteindelijk wordt veroorzaakt door de mind. Oftewel, de verhalen die je jezelf over je pijn vertelt, geven in feite het meeste lijden (mind created suffering). De uitnodiging is dus om die verhalen los te laten.
Dit loslaten moet extra moeilijk zijn als een overlijden als een (groot) onrecht voelt. In het geval van bijvoorbeeld een gewelddadige aanslag is het volkomen begrijpelijk als het de nabestaanden hele lange tijd niet (of misschien wel nooit) lukt om het verhaal van het onrecht los te laten. Op het niveau van de persoonlijkheid, het niveau waarop de meeste mensen de meeste tijd leven, is het neerschieten van iemand simpelweg één groot onrecht. En het is absoluut hartverscheurend als dit een man als Peter overkomt, iemand die juist opkwam voor mensen die onrecht was aangedaan.
Tegelijkertijd erkent tantra dat er ook altijd een groter, universeel plaatje is; the whole pattern of reality. Dit is het ‘plaatje’ waarin we eigenlijk niet (kunnen) weten wat goed is en wat niet goed is. Zeker niet als het om leven en dood gaat. We kunnen denken dat het het beste is als we allemaal op onze 85e jaar gezond in onze slaap komen te overlijden. Maar het grotere geheel is in feite één groot mysterie dat we met ons menselijk brein niet kunnen bevatten.
Ik noem hieronder een paar mogelijke versies uit het ‘grotere plaatjes-verhaal’, beseffende dat ook dit weer verhalen zijn. Maar misschien hebben deze verhalen een (meer) helende werking.
Alles ervaren
Eén versie van het ‘grotere plaatjesverhaal’ is dat we in heel veel verschillende levens de mogelijkheid krijgen om allerlei emoties, gevoelens en kwaliteiten mee te maken: woede, verdriet, rouw, vergeving, barmhartigheid, vrijgevigheid… We zijn ‘klaar’ of ‘verlicht’ als we ALLES hebben kunnen ervaren.
Hiervoor krijgen we dus allerlei uitdagingen voorgeschoteld; soms fijne dingen maar vooral ook pittige situaties. En hierbij kan het dus heel goed dat bijvoorbeeld door het overlijden van de een, iemand anders de kwaliteit van vergeving kan oefenen en ervaren.
De dood als bevrijding
Een andere versie is dat de dood geen straf of iets naars is, maar juist het mooiste cadeau wat iemand kan krijgen. De ultieme bevrijding. Eindelijk altijd badend in het licht. Volledige liefde, verbondenheid en eenheid met alles en iedereen ervaren. Iets wat je iedereen in feite gunt…
Wat heeft zin?
Nog weer een andere versie is dat we nooit kunnen weten wat wel en geen zin heeft als het gaat om de dood. Op het ‘gewone’ niveau van onze persoonlijkheid kan het lijken dat iemand nog lang niet klaar was met leven. En dat wíllen we natuurlijk ook graag geloven omdat we een dierbare niet kwijt willen.
Op een dieper en ongrijpbaarder niveau kan het echter dat juist iemands overlijden een groter (of ander) effect op de wereld heeft: naasten die meer Liefde dan ooit gaan ervaren, wie weet een aantal verdachten van cold cases die definitief schuld gaan bekennen, wetten die worden aangenomen om de georganiseerde misdaad nu echt aan te pakken, mensen die besluiten om naar aanleiding van dit overlijden hun eigen leven echt anders te gaan inrichten… Er is zo ontzettend veel van het grotere plaatje wat we niet weten en niet (kunnen) begrijpen.
Compassie?
Tot slot kunnen we nog naar de dader(s) van een misdrijf als dit kijken. Op dit moment is er vooral verontwaardiging over de mogelijke dader(s) en bij de meeste mensen waarschijnlijk de diepe wens dat zij de hoogst mogelijke straf krijgen. Dat lijkt ook mij niet meer dan rechtvaardig en passend.
En toch kan er ook op dit punt uiteindelijk ook nog iets anders zijn.
Er wordt gezegd dat voor een slachtoffer compassie meer helend is dan blijvende woede. Het lijkt me een immense taak, maar het moet ongelofelijk krachtig zijn om uiteindelijk als slachtoffer, na een heel lang proces van eerst ál die andere emoties, ooit compassie te kunnen voelen voor iemand die jou iets heeft aangedaan. Iemand die blijkbaar zo ver van zijn of haar eigen essentie is afgedreven dat hij (zoals het er nu naar uitziet) voor geld bereid is geweest een prachtig mooi mens het leven te ontnemen. How low can you go? Ook hier weten we in feite heel weinig. We weten niet wat er toe geleid heeft dat iemand zo ver heeft kunnen afdrijven.
En begrijp me niet verkeerd, er is voor mij geen excuus voor het begaan van een misdrijf. We hebben met elkaar in deze samenleving afgesproken dat je voor dit soort gedrag wordt gestraft en dat is wat óok dient te gebeuren.
Support
Alles wat ik hierboven noem, is mijn inziens niet iets wat je aan nabestaanden vertelt. En al helemaal niet in de eerste tijd. Dan gaat het er vooral om dat je er voor hen bént (dat is al een kunst op zich), dat je alle emoties de ruimte geeft, dat je je liefde, dankbaarheid en waardering voor de overledene uit, dat je samen huilt en samen lacht en dat je gewoon ook ongevraagd wat praktische dingen doet zoals iets te eten brengen. Kortom: je bent een liefdevol mens.
Ondertussen raad ik iedereen aan om regelmatig (iedere dag..) te contempleren op de zin van je eigen leven en je eigen dood, op de vergankelijkheid van alles en iedereen en op je eigen sterfelijkheid. Deze contemplatie kan rust en acceptatie geven en kan je helpen op die ene dag die ooit gaat komen, namelijk wanneer je zelf stervende bent en/of wanneer je een nabestaande bent geworden.
Tot slot
Op de dag van het overlijden van Peter R. de Vries schreef ik het volgende:
Wat is er vlak voor het sterfmoment? Een flits van een terugblik op je leven? Een inzicht over de rode draad, de zin van jouw leven? Bij deze man hopelijk een gevoel van: in een rivier op aarde heb ik vele stenen verlegd. Dat waar ik voor heb gevochten, deed er toe. Ik deed er toe voor heel veel mensen.
Mooi Wendy. Opnieuw geïnspireerd vaker te contempleren over de dood.
Deze week zijn 2 dierbaren naar de eeuwige velden gegaan. Je blog helpt. Ja, het is het mooiste cadeau dat zij nu baden in het eeuwige licht.