Tantra is een spiritueel pad van JA. Het nodigt je uit om alles in het leven te omarmen.
Dat klinkt best lekker, toch?
Er zijn genoeg spirituele stromingen die ‘wereldse zaken’ zoals fysiek genot afwijzen, maar als tantrika kun je dus een spiritueel pad bewandelen en tegelijkertijd ook van zaken als intimiteit, seksualiteit, carrière, pizza, wijn en andere mooie en lekkere dingen genieten*.
En dat niet alleen, ook al je emoties – denk aan vreugde, verdriet, boosheid of angst – zijn op het tantrapad helemaal welkom.
Yes!
Toch ontstaat onvermijdelijk ergens op dit pad de vraag: ja maar, hoe zit het dan met oorlog, verkrachting, misbruik, geweld en alle andere ellende die we in deze wereld tegenkomen?
Dát is toch niet iets waar tantra JA tegen zegt?
Ja, in zekere zin toch wel…
Maar hoe dan?
Het leven in alle geuren en kleuren ervaren
Tantra stelt dat we als mens de volle potentie van álle ervaringen hebben mee te maken. Alle geuren en kleuren van het leven dus, van helder licht tot gitzwart.
Bewustzijn (of: god, het goddelijke, de bron, de essentie, de Geliefde, shiva, ware zelf…) wil zich op aarde kenbaar maken via werkelijk alle mogelijke vormen (shakti). Die totaliteit bevat zowel fijne, gemakkelijke ervaringen als uitdagende ervaringen. In klassieke tantra worden dit ook wel momenten van zelf-onthulling of openbaring genoemd versus momenten van zelf-vergeten of verhulling.
Want ja, hoe graag we misschien altijd in bliss en blijdschap willen leven, toch verschijnt alles op aarde en verdwijnt het ook weer. Deze natuurlijke cyclus van komen en gaan wordt mooi uitgedrukt in het beeld van Nataraj, de dansende Shiva (zie hierboven op de foto).
In de vier armen en het opgeheven been van Shiva zitten symbolisch vijf fasen verborgen, te weten:
1. Creatie/vorm krijgen
2. Behoud
3. Verval
4. Verhulling/vergeten
5. Openbaring
In deze altijd doorgaande cyclus van het bestaan, wordt de fase van verhulling/vergeten die we vaak als pijnlijk of moeilijk betitelen toch ook helemaal omarmd.
Vergeten en verhullen horen er bij
Tantra stelt dus dat alles een vorm van bewustzijn is en dit bewustzijn helder kan zijn maar dat kan óok zichzelf kan vergeten.
Als bewustzijn zichzelf vergeet, verstopt of verhult, dan zijn ook dingen mogelijk die wij als mens als moeilijk of naar betitelen.
Het kan voor ons als mens lastig te verteren zijn, maar het pijnlijke proces van ‘vergeten wat je werkelijk bent’ hoort er dus toch ook helemaal bij. Zonder dat is ons bestaan niet compleet. Net zoals de herfst en de winter helemaal bij de cyclus van onze seizoenen horen, zoals de nacht bij de dag hoort en zoals de dood uiteindelijk ook helemaal bij het leven hoort.
In tantra wordt wel gezegd dat als bewustzijn (god) de vorm van een mens krijgt, de mens eerst tijdelijk vergeet dat het ook al het andere is. Om heel diep te ervaren dat je uiteindelijk niets anders bent dan god in jouw unieke vorm, moet bewustzijn blijkbaar eerst een tijd vergeten dat het ook al het andere is. Zo gaat bij de meeste mensen (onbewust) eerst alle aandacht uit naar het opbouwen van een persoonlijkheid en unieke identiteit die zich onderscheidt van anderen. Bij de meeste mensen kan pas daarna de ontdekking of openbaring volgen dat we in de kern allemaal hetzelfde (bewustzijn, god, de bron) zijn en dat de afgescheidenheid die we denken te ervaren, in feite een illusie is.
Uit het vergeten en de verhulling worden steeds weer het herinneren en de openbaring geboren, maar die pijnlijke vergeet-fase is dus ook echt onvermijdelijk onderdeel van het geheel.
Hoe kan dit inzicht je helpen?
Maar… zeggen we in tantra dan: wat maakt het uit, al dat geweld en onrecht en al die martelingen en doden in Syrië, Gaza, Oekraïne en waar ook ter wereld; alles is immers onderdeel van het geheel?
Nee, dat niet.
Maar hoe gaan we er dan wel mee om?
Tantra zit vol paradoxen…
Aandacht en ruimte voor emoties in de directe ervaring
Misschien ervaar jij net als ik regelmatig verdriet, boosheid of machteloosheid over bijvoorbeeld de oorlogen en conflicten die momenteel spelen en die maar niet opgelost lijken te kunnen worden.
Zoals gezegd omarmen we in tantra al onze emoties. Gevoelens van verdriet, boosheid, angst of onmacht als het gaat om situaties in de wereld zijn dan ook helemaal welkom.
Wel moedigt tantra je uit om daarbij vooral in ‘first order reality’ te zijn. Dat is de werkelijkheid die je in het hier en nu via de directe ervaring in je lichaam ervaart. En die ervaring gaat voorbij aan de concepten, overtuigingen, meningen en verhalen van de mind. Om jezelf te oefenen in het aanwezig zijn in ‘first order reality’ kun je jezelf bijvoorbeeld de vraag stellen: wat ervaar ik nu, vóordat ik er een gedachte over heb? Deze vraag heeft geen antwoord nodig, je bent simpelweg gewaar van dat wat je in je lichaam ervaart tijdens de eerste momenten ná het horen van de vraag.
Dit vraagt wel de nodige oefening, aangezien het voor ons als volwassen mens veel makkelijker is om in ‘second order reality’ te zijn. Dat is namelijk de werkelijkheid zoals we die via concepten, ideeën, overtuigingen, gedachten, meningen en verhalen beleven. Hierbij dreigt het gevaar dat je jezelf helemaal verliest in allerlei verhalen over de wereld terwijl die in het hier en nu helemaal niet jouw eigen directe ervaring zijn. Dat kán functioneel lijken (‘als ik een sterke mening heb en weet hoe het allemaal zit, dan kan ik het oplossen’) maar de vraag is of het dat werkelijk is.
Als jij merkt dat je jezelf extreem in de wereld van de mind verliest, dan daagt tantra je uit om de verhalen te laten gaan, naar het gevoel in je lichaam te gaan en de sensaties die je daar in het hier en nu ervaart, toe te staan. Als je de techniek van Emotional Digesting kent, kun je die gebruiken om deze emoties te ‘verteren’ (deze techniek leer je o.a. in onze Intensive Tantra Training).
Compassie
Toch zul je – ook als het je lukt om regelmatig je emoties toe te staan en te verteren – waarschijnlijk nog steeds ook een groot deel van de tijd in ‘second order reality’ verblijven. Die werkelijkheid hebben we immers ook nodig om in deze wereld te functioneren.
In je verhalen over oorlogen, conflicten en onrecht in de wereld kun je gemakkelijk ook allerlei oordelen hebben. Bijvoorbeeld richting bepaalde wereldleiders die in jouw ogen de schuld zijn van alle ellende.
Tantra erkent de waarde van een rechtsstelsel waarin mensen voor hun daden veroordeeld kunnen worden. Dus deze vorm van oordelen en veroordelen staat niet ter discussie.
Tegelijkertijd is het de vraag hoe gezond het voor onszelf, de mensen om ons heen en de wereld is als we op de langere termijn blijven hangen in het hebben van oordelen over mensen en groepen mensen. De uitnodiging is dan ook om – uiteindelijk – toch naar compassie te gaan.
Hoe moeilijk ook voor te stellen, ook (de door velen verafschuwde) wereldleiders zijn ten diepste een vorm van bewustzijn en daarmee onderdeel van het geheel, alleen herinneren zij zich (volgens de visie van tantra) de bron en de eenheid niet meer.
Als je het op kunt brengen, kun je bijvoorbeeld een meditatie zoals Tonglen gebruiken om niet alleen de pijn van de mensen die jij als slachtoffer beschouwt, te zien en te ‘ontvangen’, maar ook van de mensen waar jij oordelen over hebt, die in jouw ogen dader zijn. Je doet dit in de hoop dat zij zich weer gaan herinneren wat ze werkelijk zijn waardoor ze mogelijk oprecht verantwoordelijkheid voor hun daden kunnen gaan nemen en zo hopelijk hun eigen pijn en daaruit voortvloeiend gedrag ook niet meer overdragen op volgende generaties.
Jouw bijdrage via seva
Voor mensen die direct of indirect slachtoffer zijn van een oorlog of wreed regime is het natuurlijk een ander verhaal dan voor degenen (zoals de meesten van ons) die er van een afstand naar kijken. Ik besef me absoluut dat maar heel weinig mensen hier in het Westen zich echt een voorstelling kunnen maken van het huidige leed in Gaza of van wat zich allemaal in de martelgevangenissen van Assad heeft afgespeeld.
Het verleden heeft aangetoond dat sommige mensen de gevolgen geweld en oorlog niet te boven lijken te kunnen komen, maar dat het toch ook mogelijk is voor mensen om nog (of weer) een zinvol leven te gaan leiden. Hopelijk zijn er hiervoor allerlei vormen van praktische steun, therapie en religieuze/spirituele ondersteuning aanwezig.
Als tantrika kun je hier op jouw manier een bijdrage aan leveren. Net als in andere spirituele stromingen word je immers gestimuleerd om seva (onbaatzuchtige dienstbaarheid) te verlenen, bijvoorbeeld via het schenken aan goede doelen, het doen van bepaald (vrijwilligers)werk of het bieden van directe financiële of praktische hulp aan mensen in nood die je persoonlijk kent.
Alleen maar compassie hebben?
De tantrische visie van ‘zijn met je emoties’, ‘alles omarmen wat is’ en het cultiveren van compassie, betekent dus paradoxaal genoeg niet dat we passief op de bank gaan zitten en het leed in de wereld laten voor wat het is.
Als je via tantra of een andere weg steeds dichterbij ‘de bron’ komt, ontstaat er waarschijnlijk vanzelf een natuurlijke neiging om dat te doen wat het meest in lijn is met die bron, met liefde, met verbondenheid. Seva, die onbaatzuchtige dienstbaarheid, zal vanzelf onderdeel van je leven worden.
Het kan dus goed dat je voelt dat je gewoon bij die ene vredesdemonstratie móet zijn, dat je geld aan een goed doel schenkt of dat je andere dingen doet om meer bewustzijn, licht en liefde in de wereld te brengen. Hoe dichter je terug bij de bron komt en ervaart dat je zelf Liefde bent, hoe groter de kans op liefdevolle daden.
En toch is dat ook geen wet van Meden en Perzen. Het is niet zo dat tantrika’s – net zo min als andere mensen – alleen maar lieve dingen doen.
Tantra stelt dat we ten diepste als mens niet kunnen begrijpen wat de bedoeling van een gebeurtenis op diep niveau is of hoe ‘the pattern of the whole’ precies in elkaar zit. Er bestaat geen objectieve waarheid van wat goed of slecht is.
Zo kan iemand een overval plegen en kan die overval uiteindelijk voor het slachtoffer van grote betekenis zijn, misschien wel een ommekeer in diens leven. Dat wat eerst door deze persoon en andere mensen als ‘afschuwelijk’ werd gezien, kán uiteindelijk ook waardevol blijken.
Maar pas op: we kunnen altijd alleen maar zelf oordelen of een moeilijke gebeurtenis uiteindelijk voor ons (ook) van waarde was. Over het leven of de situatie van andere mensen kunnen we helemaal niets zeggen. En uiteraard dient de stelling ook niet omgedraaid te worden om een daad te vergoelijken.
Geen fatalisme
Al met al hoeft het feit dat we de zin van alles ten diepste niet werkelijk kunnen begrijpen en dat alles in wezen ‘gaat zoals het gaat’, vanuit de visie van tantra dus zeker niet te leiden tot fatalisme. Als tantrika beland je zoals gezegd waarschijnlijk niet langdurig passief zittend op de bank, denkend dat jouw acties er toch niet toe doen. Een tantrika staat juist actief in de wereld.
In tantra erkennen we dat alles met elkaar samenhangt en dat al onze gedachten, emoties en acties onderdeel zijn van het geheel. Als jij je geroepen en in staat voelt om meer bewustzijn, liefde en licht in de wereld te brengen, doe dat dan ten volste! En als jij het moeilijk hebt en steun nodig hebt, reik dan uit en ontvang dat wat er aan liefde voor handen is.
Mijn hoop en wens is dat alle mensen die het mystieke (tantra- of ander) pad volgen, zich beseffen dat zij – hoe klein ook – een bijdrage leveren aan meer licht en liefde in deze wereld en dat hun beoefening dienend is ‘for the benefit of all beings’.
Meer weten?
Voel je een nieuwsgierigheid naar het spirituele tantrapad? Vooral in onze Intensive Tantra Training maak je naast westerse neo-tantra ook kennis met de diepgang van oosterse klassieke tantra.
* Tantra stimuleert het genieten van het leven, maar vraagt tegelijkertijd bewustzijn op mogelijke gehechtheden. Het tantrapad gaat niet over het meemaken van zo veel mogelijk piekervaringen. Tantra leert je om ook zonder de geneugten van het leven helemaal oké te zijn. Als je ongeacht de situatie en omstandigheden werkelijk oké kunt zijn met alles dat is, dan kun je met groter gemak omgaan met alle uitdagende momenten die je in het leven kunt en zult tegenkomen.
Nataraj
Wil je meer uitleg over de vijf fasen die je terugziet in het beeld van Nataraj? In het boek Tantra Illuminated van Christopher Hareesh Wallis vind je een duidelijke uitleg.
