Al heel wat jaren deed ik als deelnemer aan (neo)tantra, toen ik me op een gegeven moment toch ging afvragen: waarom dóen we dit nou allemaal? Gaat tantra alleen maar over lekker genieten van het leven, intimiteit en seksualiteit? Of is er méér?
En toen kwam de klassieke tantra op mijn pad, dat mij het fundament gaf wat ik tot dan toe gemist had. Inclusief doelen en heel veel bijbehorende meditatietechnieken.
Zo ontdekte ik dat in klassieke tantra drie doelen van het spirituele tantrapad worden erkend:
1. bodha (ontwaken)
2. moksha (bevrijding)
3. bhoga (genieten)
Spiritualiteit zonder aards genieten
De eerste twee doelen, ontwaken en bevrijding, komen in alle spirituele stromingen voor, zij het soms in andere bewoordingen. Het derde doel, mogen genieten van alles wat het aardse leven te bieden heeft, echter niet. Om werkelijk tot god te komen of om echt verlicht te raken, zijn veel spirituele stromingen van mening dat we het genieten van aardse zaken los hebben te laten. Dat genot is niet meer dan een afleiding van het pad. Bovendien zal het vinden van god of verlichting in jezelf zo vervullend zijn, dat het genieten van aardse zaken helemaal niet nodig is.
Echt toegewijde beoefenaars van deze stromingen en ook van bepaalde religies worden daarom gevraagd ‘to renunciate’. Oftewel: om zich terug te trekken uit het gewone leven en om zaken als betaald werk, gezin, status, intieme relaties, lichamelijk plezier en seksualiteit achter zich te laten.
Spiritualiteit mét aards genieten
Tantra is anders. Klassieke tantra is een pad voor ‘householders’, oftewel voor mensen die vol in het leven staan en daarbij ook voluit mogen genieten van al het heerlijks dat het leven, het lichaam en de zintuigen te bieden hebben.
Dat klinkt voor veel mensen vast als muziek in de oren. Maar je begrijpt waarschijnlijk ook dat er een risico in schuilt: hedonisme.
Genot als hoogste goed?
Een risico van met name neo-tantra is dat het vooral of alleen gericht is op het nastreven van genot: lekker eten, fijne knuffels, heerlijke massages en buitengewone goede seks natuurlijk.
Is dat erg? Nee.
Als genieten voor jou altijd een taboe is geweest, kan het heel mooi zijn om een tijdje helemaal in genot te gaan. En ook als je altijd veel bezig geweest ben met het pleasen van andere mensen kan het gezond zijn om een periode wat meer aandacht te geven aan je eigen genot. Zolang je er een ander geen kwaad mee doet, is het sowieso natuurlijk prima om dingen te doen waar je blij van wordt en die je plezier en/of genot geven.
Echter… als je altijd alleen maar – zonder bewustzijn – gefocust bent op het bevredigen van (je eigen) genot, noemen we dat geen tantra. Klassieke tantra stelt: genieten is onderdeel van het pad zolang het (op de lange termijn) verbonden is met de andere twee doelen: ontwaken en bevrijding.
Genot als weg naar god
Maar misschien eerst nog even de vraag: waarom wordt genieten in tantra zo omarmd? Dat is omdat deze mystieke strominghet lichaam, de zintuigen en het genieten daarvan allemaal ziet als prachtige expressies van het goddelijke. Geen enkele onderdeel van het leven wordt in tantra afgewezen. God/het goddelijke/de bron/het mysterie of hoe je het ook wilt noemen is in de tantratraditie óveral en dus ook in je lichaam en in lichamelijke sensaties aanwezig. De intensiteit van genot – indien met bewustzijn beleefd – haalt je niet weg van god maar kan juist een opening geven om god te ervaren.
Tegelijkertijd lees je het al: indien met bewustzijn beleefd.
Tantra vraagt om het ontwikkelen van onderscheidingsvermogen en dat geldt ook op dit vlak. Wat is voor jou de juiste ‘dosering’ om optimaal te genieten? Zo zul je niet snel 10 brownies op een dag eten, aangezien je weet dat het negatieve en volle gevoel wat je daarna zult hebben, het heerlijke genot van de eerste een of twee brownies zal overschaduwen. Dit is niet iets waar je de hele tijd over na moet gaan denken, maar je kunt wel leren om intuïtief naar je eigen innerlijke wijsheid te luisteren.
Genot geen issue meer
Uiteindelijk, als je langer het tantrapad bewandelt, zal het streven naar genieten van aardse zaken waarschijnlijk minder belangrijk voor je worden. Want: wat je in een ontwaakte en bevrijde staat ook doet of voelt, alles (ook pijn) zal dan als ‘genot’ of bliss ervaren worden. Dit gebeurt vanzelf omdat je in een bevrijde staat van zijn geen weerstand meer hebt naar de werkelijkheid, naar de dingen die je overkomen. Je bent vol aanwezig in de directe ervaring van het nu, zonder oordelen of concepten en ook zonder gehechtheden. Hierdoor kun je van moment tot moment het leven toelaten zoals het is, ongeacht de omstandigheden. Dat is een ervaring die je als een subtiele vorm van bliss kunt omschrijven. Het bhoga-doel van genieten van aardse zaken is dan waarschijnlijk geen issue meer.
Zelfreflectie
In tantra erkennen we dat het pad voor iedereen er anders uitziet, ook als het gaat om jouw verhouding tot het thema ‘genot. Ontdekken wat jij hierin wel en niet te doen hebt, vraagt zelfreflectie en soms ook een advies van een leraar.
De volgende vragen kunnen je wellicht helpen:
- Is genieten voor jou lastig? Heb jij bewust of onbewust de norm dat genieten niet goed is, ook niet voor je spirituele pad? Ligt er voor jou dus een taboe op genieten van aardse zaken?
In dat geval moedigt tantra je aan om jezelf meer plezier en genot toe te staan en wie weet zelfs een tijdje in hedonistisch genieten te gaan. Overigens kan het natuurlijk ook dat je ontdekt dat het tantrapad niet jouw pad is. Gelukkig zijn er veel andere spirituele paden om te volgen. - Gaat genieten jou (intussen) gemakkelijk af?
Dan is het ontwikkelen van onderscheidingsvermogen wellicht een interessante volgende, verdiepende stap op het pad. Waar dient genot je spirituele proces en waar niet? En lukt het je bijvoorbeeld om juist van hele kleine dingen (een paar kruimels brownie in plaats van een hele) voluit te genieten en oprecht het goddelijke erin te ervaren? Je kunt ook eventuele gehechtheden aan genots- en piekervaringen onderzoeken en bijvoorbeeld ook kijken hoe je kunt genieten van de sensatie van verlangen, zonder een verlangen per se te vervullen. - Heb jij het idee dat je aan het hele bhoga-concept voorbij bent, dat genieten van dagelijks dingen helemaal geen issue meer is omdat jij van álle ervaringen geniet, gewoon omdat je het ervaart?
Prachtig! EN: blijf voelen of dit werkelijk zo is, of dat je een spiritual bypass maakt, omdat er toch nog ergens een taboe of oordeel zit op het genieten van aardse zaken.
Veel plezier met dit zelfonderzoek, tijdens tantraworkshops maar vooral ook daar buiten!
Meditatietechnieken om met genot te zijn
Hieronder vind je twee yukti’s (meditatietechnieken) die komen uit een prachtige klassiektantratekst: de Vijnana Bhairava Tantra (spreek uit: vieknjana).
One should meditate on the state of fullness
that expands because of the delight of savouring,
that arises while eating and drinking
and that joy will become sublime.
*
The yogi who relishes music and song
to the extent that he or she merges with it
becomes filled with unparalleled happiness,
attains heightened awareness and experiences oneness with the divine.
Vertaling: Christopher Hareesh Wallis
Gebruikte termen
Klassieke tantra: in dit geval heb ik het over non-duale shaiva tantra. Dit is in feite de hindoeïstische tantra (en niet boeddhistische tantra, hoewel er genoeg overeenkomsten zijn). Vanaf 500 CE zijn er geschriften van deze mystieke stroming gevonden. Dit pad is vooral een individueel spiritueel pad. Seksuele meditatie kan in sommige substromingen een onderdeel zijn, maar dan vooral voor de vergevorderde tantrika’s.
Neo-tantra: een westerse variant van tantra, ontstaan vanaf 1900. In dit pad hebben intimiteit en seksualiteit altijd een belangrijke plek ingenomen.
Ontwaken: het proces van herkennen wat je werkelijk bent (zelfrealisatie): geen afscheiden ik/ego, maar een unieke vorm van het goddelijke en daarmee één met alles en iedereen om je heen
Bevrijding: het integratieproces van bovenstaand inzicht in je dagelijks leven totdat je vrij bent van alles wat er nog tussen zit om te zien en ervaren wat je werkelijk bent
Hedonisme: filosofische stroming die genot als hoogste goed ziet (eventueel zelfs ten koste van anderen)
Wil je meer lezen over de drie doelen die binnen non-duale shaiva tantra erkend worden? Lees dan het boek Tantra Illuminated van Christopher Wallis.
